Hoe word je een schrijver? De beste schrijfboeken

Meer weten over kinderboeken schrijven? Lees ook de blogs: Hoe schrijf je een kinderboek? En Hoe schrijf je een prentenboek?

Dit blog bevat affiliate-links. Dat betekent dat ik een kleine vergoeding krijg als je iets koopt via de links op deze pagina.

Coincidences to get characters into trouble are great; coincidences to get them out of it are cheating.

Dat is een van de 22 Pixar story rules volgens Emma Coats, storyboard artist bij Pixar. Natuurlijk is geen enkele regel heilig en moet je als schrijver soms regels aan de kant durven schuiven (of her-interpreteren) om tot vernieuwing te komen. Toch kan het nooit kwaad, zeker voor beginnende schrijvers, om nu en dan eens de kunst af te kijken bij een volleerd meester.

1. The Writers Journey

Het eerste schrijfboek dat ik ooit kocht was The Writers Journey van Christopher Vogler. Het is een bijzonder leerzaam boek over de mythologische oerstructuur die je in alle verhalen kunt terugvinden. Aan ieder goed verhaal, zo zegt Vogler — of het nu gaat om een Griekse tragedie, een negentiende-eeuwse Russische roman of een tekenfilm van Walt Disney –, ligt dezelfde eeuwenoude blauwdruk ten grondslag. Een basisstructuur die je zelfs in iedere mop of bijbelverhaal terugvindt. Het boek behandelt de twaalf bouwstenen voor een goed verhaal en een aantal archetypische karakters, zoals de held, de mentor, de boodschapper, de poortwachter. Terwijl ik dit opschrijf, hoor ik een aantal schrijvers al brommen: ‘Onzin! Het verhaal moet zichzelf schrijven! Schrijven is geen invuloefening!’ Helemaal mee eens. Je moet met dit soort boeken daarom ook heel erg oppassen. Want wie zich er te veel aan vastklampt, produceert een voorspelbaar of gekunsteld gedrocht. Toch is een dergelijk stappenplan zeker nuttig voor de schrijver die even vastzit. Die behoefte heeft aan een goede, kritische analyse. Waar ben ik in mijn verhaal? Wat is verhaaltechnisch de volgende logische stap? Daarna legt hij het boek weer weg en schrijft hij verder vanuit zijn karakters.

2. Storytelling in 12 stappen

Een wat toegankelijker boek over dezelfde theorie is Storytelling in 12 stappen, op reis met de held, van Mieke Bouma. Een helder geschreven boekje met goede voorbeelden en praktische opdrachten. Ik heb de 12 stappen op 12 verschillende kaarten geschreven. Telkens als ik een boek lees, houd ik de kaarten erbij. En geloof het of niet, zo’n beetje ieder boek voldoet aan deze structuur, al gaan de betere schrijvers bewust of onbewust vrijzinnig en creatief om met de verschillende stappen (zo worden sommige stappen samengevoegd of wordt een verhaal vroegtijdig afgebroken — zoals bij de tragische held die in plaats van heroisch uit de doden te herrijzen, zijn jammerlijk einde vindt.) Bouma weet de balans tussen theorie en artistieke vrijheid goed te vinden en laat zien hoe grote kunstenaars (zoals Picasso) zich de regels eerst eigen moesten maken, voor ze ervan konden afwijken.

3. The Writers Guide to Crafting Stories for Children

The writers guide to crafting stories for children, van Nancy Lamb is anders dan de titel doet vermoeden ook zeer geschikt voor schrijvers die voor volwassenen willen schrijven. Nancy Lamb noemt voorbeelden van kinderboeken en beschrijft ook de door uitgevers gehanteerde leeftijdscategorieën. Buiten dat is het een heel algemeen boek over romankunst. Helder, concreet met goede voorbeelden en leuke opdrachten.

Ik vond dit boek een stuk praktischer en leerzamer dan bijvoorbeeld Kinderboeken schrijven, van Wim Daniels. Daniels beschrijft meer dan dat hij concrete tips geeft. Een voorbeeld: In hoofdstuk 5 vertelt hij over het begin. Hij start met een opsomming van manieren om met schrijven te beginnen, op ideeën te komen, het verhaal uit te denken. Vervolgens geeft hij een aantal mooie openingszinnen en legt uit dat een goede opening spanning oproept en snel tot problematisering komt. Daarna laat hij zien hoe een verhaal kan beginnen met een tijdsaanduiding, een plaatsaanduiding, een beschrijving, een dialoog, een mededeling, etc.

Nancy Lamb doet dit anders. Zij plaatst haar verhandeling over hoe met schrijven te beginnen in een apart hoofdstuk, Building plans en begint het hoofdstuk over de opening van een boek meteen met zes concrete manieren om een boek te openen:

1. Geef de lezer een idee waar het boek over gaat.
2. Begin met een probleem.
3. Stel het hoofdpersonage voor.
4. Roep een vraag op bij de lezer.
5. Verwijs naar een rijzend conflict.
6. Plaats het verhaal in tijd en ruimte.

Vervolgens geeft ze bij al deze punten een treffend voorbeeld. Het hoofdstuk eindigt met oefeningen. De lezer moet zelf twee verschillende openingen schrijven voor hetzelfde verhaal met de ingrediënten die de schrijfster aandraagt. In een volgende opdracht laat ze zien hoe ze het zelf zou doen.
Dit maakt The Writers Guide to Crafting Stories for Childeren zo lekker concreet. Veel schrijfboeken verzanden in eindeloze beschrijvingen van hoe het kan en hoe het ook kan en hoe het ook kan, zonder daar structuur in aan te brengen. Natuurlijk begrijp ik dat je niet de hele wereld in opsommingen en regeltjes kan samenvatten. Er zijn talloze uitzonderingen en het geniale meesterwerk onttrekt zich altijd aan de regels. Maar toch is het volgens mij voor een beginnend schrijver juist fijn om houvast te hebben. Want net zoals er een beperkt aantal thema’s en plots bestaan waar alle boeken om draaien, geloof ik dat er ook een beperkt aantal openingen zijn, waarmee je een goed verhaal begint.

4. Dialogen schrijven

Dialogen schrijven is een must voor iedereen die betere dialogen wil schrijven. Het boek is een verzameling essays van diverse schrijvers over dialogen in verschillende  genres (toneel, proza, essays, strips, soap en film). Ik vond vooral hoofdstuk 8, Dialogen vormgeven, van René Appel interessant.  Ook hij geeft geen eindeloze opsomming van interessante en memorabele dialogen uit de wereldliteratuur, maar laat puur technisch zien hoe een vlotte dialoog werkt. Een goed schrijfboek behoort meer te zijn dan een bloemlezing van gedenkwaardige passages uit de wereldliteratuur. Ambachtelijke tips wil ik zien. Appel zegt gewoon: ‘Dat woordje moet naar een nieuwe alinea, want anders gebeurt er dit.’ Hij laat zien hoe je een overvloed aan ‘zei zij’ en ‘zei hij’ kan vermijden. Heel basaal allemaal, en misschien wat minder interessant voor de gevorderde schrijver, maar voor beginners (die vaak denken dat een redacteur op de uitgeverij er wel zin in heeft om hun chaotische dialogen te ordenen) heel verhelderend.
Ik heb het hele boek niet meer zo heel scherp voor de geest, maar er stonden zeker nog een paar andere interessante hoofdstukken in met tips waarmee je je dialogen meer spanning kunt geven. Waarmee je personages tussen de regels door kunt laten spreken. De spanning kunt laten vonken. Want daar gaat het ten slotte om bij een goede dialoog.

5. Spanning in verhalen

Spanning in verhalen is een boek van thrillerschrijver René Appel over spanningsbogen. Hoe je op verschillende niveau’s in je verhaal spanning opbouwt. Een goed boek over tijd en tempo, suggesties en verwachtingen, mysteries, raadsels en vragen, maar vooral: doseren.

De boeken die ik nog ga lezen

Tot zover de boeken die ik gelezen heb. Hieronder de boeken nog op mijn lijstje staan. Ik ben op deze lijst gekomen door een onderzoek onder bloggers over hun favoriete schrijfboeken. Ik heb een tiental Engelstalige blogs met top 10’s bekeken en daaruit de boeken die ik het meest tegenkwam geselecteerd.

1. Zen in the art of Writing, Ray Bradbury (Dit boek was helaas niet meer verkrijgbaar).

2. Bird by bird, Anne Lamott

3. 20 master plots, and how to build them, Roland B. Tobias

4. Worlds of Childhood, The Art and Craft of Writing for Children (essays van beroemde kinderboekenschrijvers, waaronder Maurice Sendak)

5. Over Leven en Schrijven, Stephen King

6. How to write a damn good novel, James N. Frey

7. Getting into Character, seven secrets a novelist can learn from actors

8. The 38 most common fiction writing mistakes, Jack M. Bickham

9. Writing the Breakout Novel, Donald Maas

10. Characters & Viewpoint, Orson Scott Card (was een tip van kinderboekenschrijver Marcel van Driel).

Ik heb nog even overwogen het boek Een bestseller schrijven voor dummies, aan te schaffen, maar na vluchtig onderzoek ontdekte ik dat schrijver Bart van Lierde zelf nog nooit een bestseller heeft geschreven. Dat is opmerkelijk, daar de titel impliceert dat zelfs de eerste de beste dummie zoiets kan.

Bestel dit boek!